ทุกวันนี้บ้านเมืองเราติดหล่มลึกทางความคิด ยากที่จะสลัดหลุดออกได้เพราะถูกสั่งสอนมาแต่เกิดว่าเป็นคนดีต้องเชื่อฟัง คือต้องยอมรับสภาพ ไม่ตั้งคำถามอะไรทั้งสิ้น

จะก้าวไปข้างหน้าได้ เราจำเป็นต้องสลัดโซ่ตรวนความคิดที่ทำให้เราสยบกับอำนาจนิยม

เริ่มจากประโยคแรกของเพลงชาติเลย

“ประเทศไทย รวมเลือดเนื้อชาติเชื้อไทย”

ที่ต้องเริ่มตรงนี้ ก็เพราะมันไม่ใช่ความจริง

ร้ายกว่านั้นก็คือ เราใช้มายาคตินี้มาเป็นเหตุที่จะอ้างว่าคนไทยเป็นเจ้าของประเทศนี้ แล้วก็เอาเปรียบ กีดกัน กดขี่ผู้คนที่เราเห็นว่าไม่ใช่เชื้อชาติไทยประหนึ่งว่าเรามีเลือดไทยบริสุทธิ์

ขอโทษเถอะ หลอกตัวเองหรือเปล่า

เราภูมิใจว่าเป็นเมืองพุทธที่สอนให้มีเมตตา ไม่ให้เบียดเบียนผู้อื่น แต่เราก็เหยียดเชื้อชาติกันเป็นปกติ

ไม่ต้องแปลกใจ เพราะศาสนาที่แท้จริงของประเทศนี้คือลัทธิชาตินิยมที่เหยียดเชื้อชาติ บูชาชนชั้น เหยียดผิว เหยียดคนจน ไม่ใช่ศาสนาพุทธแต่อย่างไร

เมื่อเริ่มตั้งคำถามกับ ‘ชาติเชื้อไทย’ ซึ่งไม่มีจริงแล้ว จะทำอย่างไรให้มองเห็น เข้าใจ และเคารพความหลากหลายของชาติพันธุ์ซึ่งเป็นความจริงในพื้นที่ ที่ที่เราเรียกว่าประเทศไทยในเวลานี้

ก่อนอื่นต้องเลิกเชื่อว่าสุโขทัยเป็นราชอาณาจักรแรกของประเทศไทยเสียที ไม่ใช่รัฐสุโขทัยไม่สำคัญ หรือไม่ใช่ไทย แต่ความเชื่อเรื่องสุโขทัยเป็นอาณาจักรแรกนี้เป็นผลผลิตของลัทธิชาตินิยมในช่วงที่สยามเผชิญหน้ากับพวกล่าอาณานิคมตะวันตกอย่างหนัก จึงจำเป็นต้องใช้หลักฐานทางโบราณคดีที่พบในสุโขทัยช่วงนั้น มายืนยันว่าสยามเป็นราชอาณาจักรของชนชาติไทต่อเนื่องมาเนิ่นนาน จากสุโขทัย มาอยุธยา จนมาถึงรัตนโกสินทร์ เพื่อให้พวกล่าอาณานิคมต้องยอมรับประวัติศาสตร์และอธิปไตยกรุงสยาม

ในยุคนั้นความเชื่อนี้อาจมีประโยชน์ทางการเมือง ต้านการล่าอาณานิคม รับใช้การสร้างชาติ สร้างรัฐสมัยใหม่ แต่ก็สร้างปัญหามากในเวลาต่อมา

ความเชื่อนี้ทำให้ความรับรู้รากเหง้าของเราหยุดอยู่ที่สุโขทัย เน้นย้ำอยู่กับแต่เรื่องชนชาติไทย เลยไปสาละวนกับการตั้งคำถามว่าคนไทยมาจากไหน ตอนแรกก็ไปเชื่อการเดาของมิชชันนารีว่ามาจากเทือกเขาอัลไตในจีน ถึงกับสอนในหลักสูตรกันเลย แต่ต่อมาโดนตีตกจากหลักฐานต่างๆ ว่า คนที่พูดภาษาไทย อพยพมาจากจีนตอนใต้ ทั้งจากแถบยูนนาน และจากแคว้นกวางสี ผ่านมาทางเวียดนามมาสองฝั่งแม่น้ำโขง

ถึงหลักฐานใหม่จะถูกต้องทางประวัติศาสตร์มากกว่า แต่ก็ยังไม่พ้นเรื่องชนชาติไทย เลือดไทยอยู่ดี

มายาคติเรื่องเชื้อชาติไทย อาณาจักรไทย ทำให้เรามองไม่เห็นความเป็นจริง คือความหลากหลายของชาติพันธุ์ในพื้นที่ ทำให้มองคนลาว เขมร มอญ มุสลิม หรือคนจีน ว่าเป็น ‘คนอื่น’ ทั้งๆ ที่ส่วนมากตั้งรกรากที่นี่มาหลายร้อยปี ทำให้เหยียดชนพื้นเมืองที่อยู่ในป่าหรือชายแดนว่าเป็น ‘คนป่า’ และใช้อำนาจบาตรใหญ่กระทำย่ำยีเขาตามอำเภอใจ เพราะถือว่าไม่ใช่คนไทย

จึงเกิดความขัดแย้ง บ้านเมืองร้อนระอุ ปะทุเป็นความรุนแรง ผู้คนล้มตายไปมากมาย เพราะการเหยียดชาติพันธ์ุอื่นนี่แหละ

มายาคติเรื่องอาณาจักรรวมศูนย์ ยังกดทับประวัติศาสตร์ท้องถิ่น ทำลายความมั่นใจในตัวตนและวัฒนธรรมของคนในพื้นที่ บังคับให้ท้องถิ่นมองไปยังศูนย์กลางอำนาจแต่อย่างเดียว ประชาธิปไตย หรือการกระจายอำนาจเกิดยากก็เพราะอำนาจวัฒนธรรมครอบงำแบบนี้แหละ

และยังมีคำถามอีกว่าก่อนหน้าสุโขทัย ดินแดนนี้ไม่มีบ้านเมืองมาก่อนเลยหรือ โครงกระดูกที่ขุดค้นพบตามแหล่งโบราณคดีทั่วประเทศล่ะ เก่าแก่เป็นพันๆ ปี เป็นใครกัน มีความเป็นมาอย่างไร สำคัญไหมว่าต้องเป็นคนไทย

อดีตที่ผู้คนหลากหลายวัฒนธรรมสร้างบ้านเมืองร่วมกันมา เปิดกว้างทางวัฒนธรรม และอยู่ร่วมกันอย่างสันติ

ถ้าปลดประวัติศาสตร์จากโซ่ตรวนของลัทธิชาตินิยมที่มากับอำนาจรวมศูนย์ได้ ท้องถิ่นก็จะเข้มแข็ง ความภูมิใจในรากเหง้าวัฒนธรรมจะเป็นแรงผลักให้เกิดการกระจายอำนาจ ประชาธิปไตยก็จะเป็นไปได้ และเราก็คงไม่ต้องสิ้นหวังกับบ้านนี้เมืองนี้อีกต่อไป