การผังเมืองของประเทศไทยมีความเป็นมายาวนานพร้อมๆ กับการก่อร่าง
สร้างเมืองตั้งแต่อดีตกาลจนถึงปัจจุบัน โดยเฉพาะที่มีการจัดทําโครงการ
หรือมติต่างๆ อย่างเป็นทางการ รวมไปถึงการชี้นําและคลี่คลายประเด็น
ของการผังเมืองประเทศไทย การทํางานทางด้านการวางแผนพัฒนาพื้นที่
ตลอดจนประเด็นที่มีการพิจารณาจัดวางผังในทิศทางที่แตกต่างกัน อัน
เนื่องมาจากความเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์ต่างๆ มีความเกี่ยวข้องกับ
การพัฒนาเมืองทั้งสิ้น โดยเฉพาะในกรณีของประเทศไทยที่บ่อยครั้งเกิด
ความพยายามในการเปลี่ยนแปลงการปกครอง ทําให้รูปแบบการพัฒนาเมือง
นั้นขาดเสถียรภาพ การดําเนินงานทางด้านการผังเมืองของประเทศไทยจึงมี
วิวัฒนาการที่เอื้อต่อการแก้ไขสถานการณ์อย่างเป็นเหตุเป็นผลจวบจนปัจจุบัน

นี่คือผังเมืองกรุงเทพ ตั้งแต่รัชกาลที่1คะ เมื่อก่อนหัวเมืองชั้นเรา เราสร้างผังไว้ดีมากนะคะ

หลาย ๆ คนอาจลืมไปแล้ว กำแพงเมืองพระนครกรุงรัตนโกสินทร์นั้นสร้างมาตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 1 รวมความยาวทั้งหมดประมาณ 7 กิโลเมตร ครอบคลุมเขตเกาะกรุงรัตนโกสินทร์ โดยมีป้อมสังเกตการณ์จำนวนถึง 14 ป้อม
.
ทั้งนี้ สำหรับป้อมปราการที่สร้างขึ้นในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่งมีทั้ง 14 ป้อม นั่นคือ…
.
1. ป้อมพระสุเมรุ ป้อมที่อยู่เหนือสุดของเกาะรัตนโกสินทร์
.
2. ป้อมยุคุนธร ตรงหน้าวัดบวรนิเวศวิหาร บัดนี้เหลือแต่กำแพงและประตูเมืองเท่านั้น
.
3. ป้อมมหาปราบ ระหว่างสะพานเฉลิมวันชาติกับแยกผ่านฟ้าลีลาศ ตรงหัวโค้งถนนพระสุเมรุ
.
4. ป้อมมหากาฬ เชิงสะพานผ่านฟ้าลีลาศ
.
5. ป้อมหมู่ทะลวง ใกล้หัวถนนหลวง ตรงข้ามสวนรมณีนาถและร้านเครื่องหวายข้างสวนรมณีนาถ แต่ก่อนสวนรมณีนาถคือเรือนจำพิเศษกรุงเทพมหานคร ก่อนถูกยุบเป็นสวนสาธารณะกับพิพิธภัณฑ์ราชทัณฑ์ ส่วนป้อมหมูทลวงโดนทุบทิ้งไปบางส่วนเมื่อปี พ.ศ. 2440 เพื่อนำอิฐไปสร้างทางรถไฟจากอยุธยาไปบ้านภาชีและแก่งคอย
.
6. ป้อมเสือทะยาน อยู่ใกล้สะพานดำรงสถิต (สะพานเหล็กบน) ตรงโรงแรมมิรามา
.
7. ป้อมมหาไชย ปัจจุบันคือธนาคารทหารไทย สาขาวังบูรพา หัวถนนเยาวราช แถวสะพานหัน ทุบทิ้งเมื่อปลายธันวาคม พ.ศ. 2469
.
8. ป้อมจักรเพชร ป้อมที่อยู่ใต้สุดของเกาะรัตนโกสินทร์ อยู่ตรงปากคลองรอบกรุง เชิงสะพานพุทธยอดฟ้า
.
9. ป้อมผีเสื้อ ปัจจุบันปากคลองคูเมืองเดิมด้านใต้ ฝั่งปากคลองตลาด
.
10. ป้อมมหาฤกษ์ ปัจจุบันอยู่ในบริเวณโรงเรียนราชินี อยู่ฝั่งตรงข้ามกับป้อมวิชัยประสิทธิ์ซึ่งอยู่ฝั่งธนบุรี
.
11. ป้อมมหายักษ์ อยู่บริเวณท่าเตียน แถว ๆ ตึกกรมการค้าภายในเก่า
.
12. ป้อมพระจันทร์ ปัจจุบันคือท่าพระจันทร์ ข้างมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
.
13. ป้อมพระอาทิตย์ ปัจจุบันคือเชิงสะพานพระปิ่นเกล้า ปากคลองคูเมืองเดิม
.
14. ป้อมอิสินธร ปัจจุบันคือพุทธสมาคมแห่งประเทศไทยในพระบรมราชูปถัมภ์ ตรงข้ามซอยชนะสงคราม ทางลัดเข้าวัดชนะสงคราม

แล้วก็ค่อยๆขยายไปเรื่อยๆ แต่มันไม่ได้สร้างระบบผังแบบเพื่ออนาคตไว้ สมัยโบราณใช้วิธีไหนวางผัง ในยุคนั้นที่ดินอาจจะเป็นโนนนิดหน่อยครับเลยใช้รูปทรงตามโนนที่ดันคล้ายธนู ซึ่งแต่ก่อนอาจจะมองเห็นรูปอื่น เลยสร้างเมืองที่เข้าลักษณะตามตำราฤกษ์ ถ้าเกิดถูกข้าศึกล้อม จะสามารถขุดคูน้ำรอบเมือง และผันน้ำจากแม่น้ำเป็นป้อมปราการธรรมชาติ รูปผังแบบนี้จะทำให้ศัตรูตีขนาบข้างรอบทิศไม่ได้ เลยจำเป็นต้องยึดป้อมซึ่งจะทั้งเสียเวลาเสียทั้งกำลัง แถมป้อมอยู่ไม่ห่างกัน ฝ่ายตั้งรับสามารถโยกกำลังไปช่วยป้อมที่กำลังเสียเปรียบทัน ถ้าอยากยึดให้ได้ศัตรูจำเป็นต้องใช้กำลังพลมากกว่าเราหลายเท่าเพื่อโจมตีทุกป้อมพร้อมกันแต่จะตีแบบสี่ทิศไม่ได้ เพราะผังไม่ใช่ทรงสี่เหลี่ยม

ช่วงแรกเราสร้างระบบผังเมืองดีมากนะคะ ตรงราชธานี คือคิดเพื่อไว้เพราะการรบกับพม่า เพราะ ศึกไทย-พม่า จากอยุธยาล่วงเลยมาถึงรัชกาลที่ 3 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ การปฏิวัติอุตสาหกรรมในอังกฤษทำให้อังกฤษได้อินเดีย ประจวบเหมาะรัชกาลที่ 3 ทำงานค้ากับอังกฤษและร่วมรบในพม่า.

หลังๆ ช่วงปลาย ร.4 พอขยายเมืองออกไป ก็ไม่ค่อยเหมือนแล้ว

หลังจากนั้นก็สร้างเติมเอาด้านนอกต่อไปเรื่อยๆแต่แบบไม่ได้สร้างผังเป็นสมัย ตอนตั้งราชธานี กรุงเทพ