จมื่นแสนพล ทแกล้วขุนพลซึ่งท่านผู้ใหญ่ทั้งเสนาบดีมหาดไทยแลออกญากลาโหมมาดหมายจักให้เป็นแม่ทัพนายกองในภายภาคหน้า ด้วยจมื่นนั้นหน่วยก้านดี นิสัยใจคอก้าวร้าวห้าวหาญ แล่นศึกได้ถูกใจท่านนัก ท่านจึ่งหมายใจยกธิดาขุนนางผู้ใหญ่ให้ อันแม่หญิงผู้นี้ถวายตัวเป็นข้าหลวงแต่เยาว์ จึ่งเปนที่รักแลเอนดูแก่สาวสรรกำนัลในแลขุนนางน้อยใหญ่ในสังกัดยิ่ง เมื่อแรกรู้จักนั้นต้องชะตากันทั้งสองฝ่าย ผู้ใหญ่ท่านจึ่งยกให้ตบแต่งเป็นเมียกลางเมือง เมียเอกออกหน้าออกตา เมื่อแรกจมื่นและผู้ภริยาก็ผูกสมัครรักใคร่กันดี หากเพียงแค่ชั่วเคี้ยวหมากแหลก ภริยาสามีเริ่มกระทบกระทั่ง ยิ่งเนิ่นนานวันยิ่งลามดุจไฟเผาเรือน มิมีผู้ใดลงให้กันด้วยต่างถือตนเป็นลูกพระยานาหมื่น คราวหนึ่งจมื่นถึงขั้นจักตบคุณหญิงผู้ภริยากลางตลาด แม้นมีเสียงลือเสียงเล่าอ้างว่าจมื่นผู้กล้าได้ขอสมาลาโทษแก่ภริยาแล้ว กระนั้นความสัมพันธ์ฉันท์ผัวเมียร่วมเรือนก็ยังมิสู้ดี แม้นว่าคุณท้าวเฒ่าแก่ทั้งหลายในสังกัดช่วยไกล่เกลี่ย แม้นกระทั่งท่านเสนาบดีใหญ่ออกหน้าเจรจาก็มิเป็นผล แก้วใสพลอยสีเมื่อบิ่นร้าวเสียแล้วยากกลับคืน หลังจากทะเลาะเบาะแว้งกันมานานเนิ่น ทั้งสองก็มิอาจร่วมเรือนกันต่อไป

เมื่อหลังภริยาเอกแยกทางร้างไป จมื่นผู้กล้าถูกตาต้องใจเจ้านางน้อยแห่งเวียงเหนือ เจ้านางธิดาเจ้าหัวเมืองเหนือผู้มาพำนักอยู่ในเขตราชฐานหลายขวบปี เมื่อครั้งงานบุญกลางมีโองการให้เจ้านางน้อยและจมื่นสนองราชกิจร่วมกัน เมื่อจมื่นผู้กล้าได้พบกับเจ้านางน้อยให้รู้สึกพึงใจเปนอันมาก ด้วยเจ้านางรูปโฉมงดงามยิ่งแลชื่อชั้นในฝ่ายในนับว่าสูงส่ง แม้นผู้มารดาของจมื่นเองนั้นก็หมายมั่นอยากได้เจ้านางน้อยเป็นศรีสะใภ้ เนื่องด้วยมิว่าด้วยยศศักดิ์แลรูปโฉมมิได้ด้อยกว่าสะใภ้เดิม หากแม้นเจ้านางสมรสด้วยจมื่นแล้ว ย่อมเชิดชูเป็นศรีเป็นศักดิ์แก่จมื่นแลมารดายิ่ง ด้วยการนี้จมื่นผู้กล้าจึ่งได้รบเร้าแก่ท่านผู้ใหญ่ทั้งหลายขอเจ้านางน้อยมาเป็นภริยาพระราชทาน แต่หลวงท่านมิเห็นสม แลเหตุว่าจมื่นนั้นต่ำศักดิ์มิควรคู่ดอกฟ้ากระยาหงัน ท่านจึ่งพระราชทานเจ้านางน้อยให้แก่ออกญามีชื่อ เชื้อวงศ์เจ้าต่างแคว้น มาขอพึ่งโพธิสมภารด้วยเหตุเมืองล่ม ญาติวงศ์กระจัดพลัดพรายไปต่างๆ เหลือออกญาแลพระญาติห่างๆอีกผู้หนึ่งเข้ามาขอพึ่งบารมี พึ่งโพธิสมภาร เข้ารับราชการเป็นออกญาสนองพระเดชพระคุณ เชื้อวงศ์สูงศักดิ์ บารมีสูงส่ง สมศรีสมศักดิ์สมหน้าสมตาสมฐานะฐานันดรแก่เจ้านางโฉมสะคราญผู้เมืองยศยิ่ง

ข้างออกญามีชื่อ เมื่อได้พบกับเจ้านางน้อยเพียงคราแรก ก็ให้รู้สึกมีจิตปฎิพัทธ์โดยพลัน เพียงแรกพบสบเนตร ณหทัยก็ให้ร้อนหนาว ยิ่งได้ยลหทัยยิ่งป่วนปั่น ออกญามีชื่อจึ่งรับโองการพระราชทานเจ้านางน้อยให้เป็นคู่หมายด้วยใจยินดียิ่ง สององค์ผู้ทรงศักดิ์เมื่อได้รู้จักพบหน้า ได้สนทนาก็มีปฏิสันถารอันดีต่อกัน มีสัมพันธ์ดีต่อกันเรื่อยมา เป็นที่ชื่นชมแก่ผู้ใหญ่ผู้น้อยทั่วไป กลับฝ่ายจมื่นผู้กล้าครั้นเมื่อตกพุ่มหม้ายก็คล้ายดังเสียศรีไปหลายขนาด ที่เคยรั้งตำแหน่งขุนพลสำคัญกลายกลับต่ำตกลงเปนแต่เพียงหัวหมู่นายกองเล็กๆ จมื่นให้ตรอมตรมยิ่ง ซ้ำเมื่อได้ข่าวพระราชทานหมั้นหมายของออกญามีชื่อกับดวงใจที่หมายปอง ถึงกับล้มป่วยด้วยไข้ใจ หลวงท่านให้เวทนา แม้นมิคู่ควรดอกฟ้า แม้นยังมีเสียงลือเสียงเล่าอ้างถึงข่าวคราวมิสู้ดีของจมื่นไปไกลทั่วทั้งนคร แต่ชั่วดีถี่ห่างก็เคยทำศึกสนองพระเดชพระคุณได้ห้าวหาญกลั่นกล้า ท่านผู้ใหญ่จึ่งยังมีแก่ใจเมตตาเอนดู